Każdy czasem odczuwa strach. Niektórzy ludzie boją się pająków lub dentysty, inni czują lęk kolejnym badaniem. Do pewnego stopnia jest to normalne. Jednak u niektórych osób rozwija się silny lęk zwany zaburzeniem lękowym. U osób problemowo zażywających konopie indyjskie jest to częstsze. Czy lęk jest bardziej przyczyną czy skutkiem konsumpcji?
Strach to przytłaczające uczucie, które czujemy w żołądku lub ściska nam gardło. Nikt nie lubi się bać, chyba że w kinie. A jednak odczuwanie strachu jest ważną emocją. Strach jest naturalną, czasami ratującą życie reakcją na groźne sytuacje. Nieustraszeni ludzie w mrocznych czasach mieli niewielkie szanse na przeżycie. Dlatego też strach będzie również określany jako podstawowa emocja, która, podobnie jak gniew czy obrzydzenie, należy do podstawowego uosobienia człowieka.
Jeśli jednak ludzie w sposób nieuzasadniony lub długotrwale reagują z lękiem na rzeczy, których inni nie postrzegają jako zagrożenia lub w niewielkim stopniu postrzegają jako zagrożenie, nazywa się to zaburzeniem lękowym lub fobią.
Zaburzenia lękowe mogą prowadzić do znacznych zakłóceń w codziennym życiu. Na przykład osoby cierpiące na agorafobię – potocznie nazywane lękiem przed miejscem – unikają tłumów w kolejkach, autobusach lub miejscach publicznych. W najgorszym przypadku ludzie z agorafobią rzadko wychodzą z domu.
Obok depresji zaburzenia lękowe są jednym z najczęstszych problemów psychicznych w okresie dojrzewania. Również dorośli często cierpią na zaburzenia lękowe. W 2023 roku u około 8% osób w wieku powyżej 18 lat zdiagnozowano zaburzenia lękowe.
Osoby Zażywające Konopie Indyjskie Częściej Cierpią Na Fobię Społeczną
Co zaburzenia lękowe mają wspólnego z używaniem konopi indyjskich? Badania sugerują, że zażywanie konopi indyjskich jest bardziej rozpowszechnione wśród osób z lękami. Badanie przeprowadzone w USA wykazało, że 29 procent wszystkich osób cierpiących na fobię społeczną rozwija problemowe zażywanie konopi indyjskich. Natomiast w całej populacji USA tylko 4% ma problem z zażywaniem konopi indyjskich.
Ludzie z fobią społeczną cierpią na skrajną formę nieśmiałości. Obawiają się sytuacji, w których muszą przemawiać przed innymi lub uczestniczyć w wydarzeniach towarzyskich. Samo oczekiwanie na sytuacje społeczne może wywołać lęk. Fobia społeczna to nie strach przed ludźmi, ale strach przed możliwymi krytycznymi reakcjami innych. Osoby cierpiące na takie stany obawiają się, że zachowają się niestosownie lub niezręcznie. W takich sytuacjach lęk może wzrosnąć aż do ataku paniki.
Czy Fobia Społeczna Jest Przyczyną Lub Skutkiem Problemowego Zażywania Konopi Indyjskich?
Pojawia się pytanie, czy lęk przed sytuacjami społecznymi może być przyczyną zażywania konopi indyjskich, ponieważ marihuana ma również działanie relaksujące. Istnieje jednak prawdopodobieństwo, że obawy pojawiają się dopiero w wyniku zażywania konopi indyjskich. Wiadomo, że osoby zażywające narkotyki mogą mieć ataki paniki. Wtedy strach byłby bardziej konsekwencją używania konopi indyjskich.
Amerykańska psycholog Julia Buckner wraz z innymi badaczami przeprowadziła serię badań nad fobią społeczną u osób zażywających konopie indyjskie. Należy zwrócić uwagę na długoterminowe badanie obejmujące okres 14 lat. Wzięło w nim udział 816 uczniów. W pierwszym badaniu średni wiek pacjentów wynosił 16,6 lat, a w ostatnim badaniu średni wiek wynosił 30 lat.
Wyniki wskazują, że problemowe zażywanie konopi indyjskich rozwija się w kolejności chronologicznej dopiero po pojawieniu się pierwszych oznak fobii społecznej i jest z nią ściśle powiązane. Wydaje się zatem, że niepokój społeczny stanowi czynnik ryzyka dla rozwoju problemowego zażywania konopi indyjskich.
Przeglądowa praca amerykańskiego zespołu badawczego na czele z Alexandrem Beletsky’m na ten temat potwierdza to założenie. Badacze przeanalizowali wszystkie badania, które badały związek między zaburzeniami lękowymi a używaniem konopi indyjskich. W swojej analizie doszli do wniosku, że zaburzenia lękowe są zwykle poprzedzone zażywaniem konopi indyjskich. Odwrotny przypadek, w którym zażywanie konopi indyjskich wywołuje zaburzenia lękowe, uważa się za mało prawdopodobny.
Badaczka Alanna Single we współpracy z Julią Buckner i innymi badaczami przeprowadziła metaanalizę, która wykazała, że związek między fobią społeczną a używaniem konopi indyjskich nie ogranicza się tylko do nastolatków. Przeciwnie, zjawisko to jest jeszcze bardziej wyraźne wśród młodych dorosłych niż wśród młodzieży.
Zażywanie Konopi Indyjskich Jako Sposób Radzenia Sobie
Jak wyjaśnić związek między fobią społeczną a problemowym zażywaniem konopi indyjskich? Buckner i jej zespół wyjaśniają, że u osób z lękiem społecznym motywacja do palenia jest silniejsza poprzez „radzenie sobie z nieprzyjemnymi emocjami”. Zespół badawczy Alexandra Beletsky’ego mówi również o hipotezie samoleczenia. W związku z tym osoby zażywające konopie indyjskie używają narkotyku w celu radzenia sobie z objawami lękowymi.
Termin „coping” pochodzi z języka angielskiego i opisuje to zachowanie, znane również z picia alkoholu. Osoby z lękiem wykorzystują relaksujące działanie leku, aby złagodzić lęk przed sytuacjami społecznymi. Może to jednak skutkować unikaniem sytuacji społecznych z obawy przed niewłaściwym zachowaniem w stanie nietrzeźwości. Strach przed krytyką ze strony innych ludzi jest wyrazem fobii społecznej.
Teoria Samoutrudnianie Wyjaśnia Używanie Konopi Indyjskich w Fobii Społecznej
W innym badaniu Julia Buckner wyposażyła regularnie palących studentów w małe laptopy. Uczestnicy kilka razy dziennie przez okres dwóch tygodni mieli rejestrować swoje aktualne zapotrzebowanie na konopie indyjskie, rzeczywiste zażywanie i poziom lęku w danym momencie.
Wyniki pokazują, że osoby zażywające konopie indyjskie z fobią społeczną częściej ulegają chęci zapalenia niż pozostali uczestnicy badania. Szczególnie często sięgali po jointa w sytuacjach, w których czuli się niespokojni i byli obecni inni palacze. Z drugiej strony, jeśli przebywali z osobami, które nie paliły, prawdopodobieństwo zażywania konopi indyjskich zmniejszało się wraz z rosnącym niepokojem.
Bruckner i jej zespół przypuszczają, że społecznie niespokojni użytkownicy konopi indyjskich gorzej znoszą stres, a zatem szybciej się poddają, gdy pragnienie konopi indyjskich wywołuje stres. W tym celu zespół badawczy jako możliwe wyjaśnienie wymienia tzw. teorię samoutrudniania (Self-Handicapping).
W związku z tym osoby o lęku społecznym oczekują, że zażywanie konopi indyjskich będzie miało negatywny wpływ na ich zachowanie i oczekują, że inne osoby będą interpretować ich zachowanie jako konsekwencję zażywania konopi indyjskich, a nie postrzegać go jako ich cechę osobowości. Innymi słowy, strach przed wyśmiewaniem się przez innych jest łagodzony przez fakt, że zachowują się oni w sposób oczywisty i nienaturalny, ale mogą sygnalizować innym, że jest to spowodowane działaniem konopi indyjskich, a nie ich osobą.
Prokrastynacja Bardziej Wyraźna
Jednak zażywanie konopi indyjskich w celu radzenia sobie ze strachem nie jest szczególnie skutecznym sposobem. Wręcz przeciwnie, jak wynika z innych badań przeprowadzonych w USA, stwarza nowe problemy. Amerykański naukowiec Nicholas Van Dam i jego zespół badawczy przeprowadzili wywiady z osobami zażywającymi konopie indyjskie za pośrednictwem Internetu w celu dokładniejszego zbadania tego zjawiska.
Spośród 2 567 respondentów 275, czyli około 11%, cierpiało na klinicznie istotne zaburzenie lękowe, jakąś formę fobii. Dla porównania, z próby wybrano kolejne 275 osób używających konopi indyjskich bez zaburzeń lękowych, które nie różniły się pod względem wieku, płci i wykształcenia od osób palących z zaburzeniami lękowymi.
Po pierwsze, porównanie obu grup pokazało ponownie, że lęk jest silnie związany ze skalą zażywania konopi indyjskich. Osoby z lękiem spożywały znacznie więcej marihuany tygodniowo niż osoby bez lęku. Z drugiej strony osoby zaniepokojone częściej zgłaszały problemy wynikające z używania konopi indyjskich. Najsilniejszy był związek z tzw. prokrastynacją. W przypadku problemu zwanego potocznie „odwlekaniem działań” ważne zadania często pozostają niewykonane lub odkładane na później. Na przykład zwlekanie może prowadzić do słabych wyników w nauce.
Ponadto osoby zażywające konopie indyjskie z zaburzeniami lękowymi częściej doświadczały problemów z pamięcią, snem i brakiem energii. Częściej borykali się z problemami finansowymi i czuli się mniej produktywni. Ponadto częściej niż inni konsumenci odczuwali wyrzuty sumienia z powodu konsumpcji.
Podsumowanie
Osoby cierpiące na lęki społeczne i zażywające konopie indyjskie są szczególnie narażone na rozwój problemowego zażywania, a nawet uzależnienia. Odwrotny przypadek, w którym zażywanie konopi indyjskich prowadzi do zaburzeń lękowych, jest uważany za mało prawdopodobny. Osoby zażywające konopie indyjskie z fobią społeczną wydają się używać narkotyku w celu radzenia sobie ze swoim lękiem. Jeśli jednak zażywanie konopi indyjskich będzie kontynuowane w celu „samoleczenia” lęku, problemy z jego konsekwencjami mogą się nasilić.
Skuteczniejsze jest ograniczenie lub zaprzestanie zażywania konopi indyjskich przy jednoczesnym opracowaniu alternatywnych strategii przeciwdziałania lękom społecznym. W tym celu zaleca się skorzystanie ze specjalistycznej pomocy lub terapii.
Źródła:
Beletsky, A., Liu, C., Lochte, B. & Samuel, N. (2024). Cannabis and Anxiety: A Critical Review. Med Cannabis Cannabinoids, 7, 19-30. https://doi.org/10.1159/000534855
Buckner, D., J. & Schmidt N., B. (2009). Social anxiety disorder and marijuana use problems: The Mediating Role of Marijuana Effect Expectancies. Depression and Anxiety, 26, 864-870. https://doi.org/10.1002/da.20567
Buckner, J. D., Bonn-Miller, M. O., Zvolensky, M. J. & Schmidt, N. B. (2007). Marijuana Use Motives and Social Anxiety among Marijuana Using Young Adults. Addict Behav, 32, 2238-2252. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2007.04.004
Buckner, J. D., Schmidt, N. B., Lang, A. R., Small, J. W., Schlauch, R. C. & Lewinsohn, P. M. (2008). Specificity of Social Anxiety Disorder as a Risk Factor for Alcohol and Cannabis Dependence. J Psychiatr. Res, 42, 230-239. https://doi.org/10.1016/j.jpsychires.2007.01.002
Caspar, F. & Schmidt, L R. (2021). Agoraphobie. In M. A. Wirtz (Hrsg.), Dorsch Lexikon der Psychologie.
Resch, F. & Parzer, P. (2024). Angst und Depression bei Jugendlichen. Bundesgesundheitsbl, 67, 374–382 (2024). https://doi.org/10.1007/s00103-024-03849-x
Robert Koch-Institut (2024). Angststörungen: Administrative Prävalenz (ab 18 Jahre). Gesundheitsberichterstattung des Bundes.
Single, A., Bilevicius, E., Ho V., Theule, J., Buckner, J. D., Mota, N., Keough, M. T. (2022). Cannabis use and social anxiety in young adulthood: A meta-analysis. Addictive Behaviors, 129, 107275. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2022.107275
Van Dam, N., Bedi, G. & Earlywine, M. (2012). Characteristics of clinically anxious versus non-anxious regular, heavy marijuana users. Addictive Behaviors, 37 (11), 1217-1223. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2012.05.021
